Dlaczego byłoby lepiej, gdyby wszyscy zostali weganami?

Nie będę nikogo namawiała do weganizmu, choć życie i fakty pokazują, że być może tak byłoby lepiej – dla wszystkich. Mam jednak zamiar pokazać Ci wpływ diety roślinnej na nasze zdrowie i kondycję planety. Zobaczysz, ile wody zużywa produkcja mięsa, i co moglibyśmy z nią zrobić. Przedstawię zalety diety roślinnej w kontekście ludzkiego zdrowia. Aby jednak nie było tak kolorowo, wskażę Ci również, jakie potencjalne zagrożenia niesie źle zbilansowana dieta roślinna i jak można im zapobiegać.

Pamiętaj, że nie musisz być weganinem, aby dbać o planetę i swoje zdrowie. Odetchnąłeś z ulgą? W takim razie zapraszam do czytania!

Uczestniczymy w globalnym pogrzebie planety …

Ziemia umiera. To nie insynuacje albo próba straszenia, ale fakty, wynikające z destrukcyjnej działalności człowieka. Wycinamy lasy, zanieczyszczamy oceany i powietrze, zabijamy zwierzęta i bezrefleksyjnie eksploatujemy glebę. Skutkiem tych działań jest m.in.: wymieranie gatunków zwierząt, choroby zakaźne, spadek bioróżnorodności planety, pożary, zmiana klimatu, topnienie lodowców, pustynnienie, susza czy degradacja gleby. Bezpośrednim następstwem tych już zachodzących zmian, są natomiast niedobory wody pitnej, choroby cywilizacyjne i głód.

I jeśli sądzisz, że te problemy Cię nie dotyczą lub nie przejmujesz się nimi, pomyśl o planecie, na której będą żyły Twoje dzieci, wnuki albo bliskie osoby. Czy naprawdę chcesz dla nich takiego świata, w którym będą musiały walczyć o pitną wodę i pożywienie?

Ile kosztuje nas jedzenie mięsa?

Produkcja żywności pochodzenia roślinnego zużywa mniej zasobów naturalnych i jest bardziej ekologiczna, niż produkcja mięsa. Jesteś zaskoczony? Prawdopodobnie nie, bo mówi się o tym od dłuższego czasu, ale niewiele to zmienia. Do wyobraźni przemawiają natomiast fakty i konkretne liczby.

Wyprodukowanie 1 kg białka wołowego wytwarza od 45 do 640 kg dwutlenku węgla, natomiast 1 kg białka z tofu to około 10 kg dwutlenku węgla.^[1] Produkcja 1 kg białka z drobiu wytwarza zaś między 10-30 kg CO2, z kolei białko z wieprzowiny od 20 do 55 kg. Dla porównania przyjmuje się, że spalenie 1 l benzyny powoduje, że do atmosfery dostaje się ponad 2 kg dwutlenku węgla. Zakładając, że samochód spala 8 l benzyny na 100 km, emisja CO2 wynosi wówczas ponad 16 kg.
Kiedy mówi się o „produkcji mięsa”, chodzi nie tylko o hodowlę zwierząt, ale również produkcję roślin, przeznaczonych na paszę. Biorąc to wszystko pod uwagę, produkcja 1 kg wołowiny kosztuje nas około 15 000 litrów wody!^[2] Zakładając, że przeciętny człowiek pije średnio 2,5 litry wody dziennie, to ilość wody, którą pochłania produkcja 1 kg wołowiny, starczyłaby jednej osobie na około 16 lat (6000 dni). Działa na wyobraźnię, prawda?
Produkcja 1 kg mięsa z kurczaka jest nieco „tańsza”, bo wynosi około 4 300 litrów wody. Dla porównania wyprodukowanie 1 kg pomidorów wymaga około 214 litrów wody, 1 kg jabłek ~822 litrów, a 1 kg chleba ~1608 litrów. Co ciekawe, produkcja 1 kg masła jest „droższa” niż w przypadku mięsa drobiowego, bo wynosi ponad 5 500 litrów wody.

Nie musisz być weganinem, aby przyczynić się do ratowania planety. Wystarczy już, że ograniczysz spożycie mięsa i produktów zwierzęcych. Zamiast jajecznicy z boczkiem, zjedz dwa razy w tygodniu jajecznicę z warzywami. Raz w tygodniu zrezygnuj z mięsnego obiadu i zastąp go daniem wegańskim z warzywami, tofu i fasolą. TUTAJ znajdziesz Moje plany żywieniowe.

To nie takie trudne, prawda?

Mięso mięsem, ale co z konsumpcjonizmem?

Gdybym musiała odpowiedzieć jednym słowem na pytanie: „Co zabija Ziemię?”, powiedziałabym: „Konsumpcjonizm”. Zanim więc pomyślisz, że jedzenie mięsa jest odpowiedzialne za „największe zło tego świata”, mam dla Ciebie interesujące statystyki, które zmienią Twój sposób patrzenia na rzeczy materialne.

Do produkcji jednego samochodu zużywa się ponad 350 000 litrów wody.
Jeansy „kosztują” średnio 8 000 litrów wody za wyprodukowaną sztukę.
Jeden bawełniany T-shirt potrzebuje około 2 500 litrów wody podczas produkcji.

Jeśli człowiek pije dziennie 2,5 litra wody, to do przeżycia 80 lat potrzebuje około 73 000 litrów wody. Oznacza to, że zaspokojenie potrzeby wody pitnej dla jednego człowieka jest warte tyle, ile ⅕ samochodu albo 9 par jeansów…

Dlaczego mięsożercy nie chcą zostać roślinożercami „weganami”?

Okazuje się, że największą przeszkodą dla ludzi w przejściu na weganizm lub wegetarianizm nie jest kwestia zdrowia, ekologii czy ideologii. Prawdziwą barierę stanowią bowiem trzy negatywne przekonania na temat tych sposobów żywienia: że są drogie, niesmaczne i trudne w prowadzeniu. Takich ciekawych informacji dostarcza analiza badania z 2018 r., w którym za pomocą ankiety sprawdzono opinię 1000 osób na temat diet roślinnych.^[3]Ankietowanymi były osoby, jedzące mięso.

Najciekawsze wyniki tego badania to:

50% ankietowanych osób uznało, że weganizm jest zdrowy, 70% przyznało, że jest dobry dla środowiska, a 73% zgodziło się, że jest etyczny.
Ponad 80% ankietowanych uznało, że weganizm nie jest łatwy w prowadzeniu, 77% postrzegało go, jako „niewygodny”, a ponad 60% przyznało, że nie jest on przyjemny.
Co szósta osoba chciała ograniczyć mięso w nadchodzącym miesiącu, natomiast 14% zamierzało w ogóle ograniczyć spożycie produktów zwierzęcych.
Kobiety miały bardziej pozytywne poglądy na temat diet wegańskich i wegetariańskich niż mężczyźni.
Osoby starsze oceniły weganizm, jako mniej zdrowy i mniej etyczny, niż młodsi ankietowani.
Osoby z wyższym wykształceniem postrzegali weganizm za bardziej etyczny, a wegetarianizm za tanie rozwiązanie.

Powyższe wyniki są dla mnie osobiście bardzo istotne z perspektywy dietetyka klinicznego i weganki. Pokazują mi one bowiem, jak ważne jest, aby ułatwiać ludziom korzystanie z dobrodziejstw diety roślinnej! Można to robić poprzez edukowanie, układanie roślinnych jadłospisów czy dawanie prostych przepisów na wegańskie dania.

Dieta roślinna jak ambrozja – pokarm bogów i ludzi zdrowych

Porównanie diety roślinnej do mitologicznego boskiego pokarmu nie jest przypadkowe. Choć dieta roślinna nie wydłuża życia w bezpośredni sposób, to obniża ryzyko zachorowania na wiele współczesnych chorób.

Według WHO, w 2008 r. aż 63% wszystkich zgonów na świecie wynikało z niezakaźnych chorób przewlekłych, m.in.: chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2, otyłości i nowotworów. Jak wskazano, do występowania tych chorób przyczynia się głównie niewłaściwa dieta. Ludzie, którzy stosowali natomiast zdrową dietę roślinną, rzadko byli ofiarami tych dolegliwości.^[4]
Jedno z badań, które trwało 20 lat i przeprowadzono je na 200 000 kobiet i mężczyzn, wykazało, iż zdrowa dieta roślinna obniża ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 o 34%.^[5]
Dieta roślinna pomaga w odchudzaniu. Dania z produktów roślinnych cechują się niższą kalorycznością i wyższym uczuciem sytości po zjedzeniu. To z kolei wpływa na zmniejszone spożycie kalorii.^[6]
Dieta roślinna chroni przed występowaniem nowotworów, a konkretnie obniża ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Ma to związek z eliminacją czerwonego mięsa, które jest klasyfikowane jako rakotwórcze!^[7]

To tylko niektóre z wielu zalet diety roślinnej dla naszego zdrowia. Podane dowody są jednak wystarczające, żeby zrozumieć, jak bardzo roślinny jadłospis poprawia jakość naszego życia.

Łyżka dziegciu w beczce miodu, czyli niebezpieczeństwo przetworzonych zamienników

Zdrowa dieta roślinna, która składa się z nieprzetworzonych produktów i jest dostosowana do indywidualnych potrzeb, nie wykazuje negatywnych konsekwencji dla organizmu ludzkiego. Akademia Żywienia i Dietetyki uznaje, że zdrowa dieta roślinna jest bezpieczna na każdym etapie życia – także wśród sportowców.^[8] Niestety wiele osób zamienia nieprzetworzone produkty roślinne (wysoce zdrowotne) na produkty przetworzone (ubogie w składniki odżywcze). Są to m.in.: wegańskie parówki, kiełbaski, kotlety, kabanosy lub sery. Bazowanie na tego typu produktach jest niebezpieczne, ponieważ dieta roślinna staje się wówczas niedoborowa.

Częste stosowanie wysokoprzetworzonych zamienników roślinnych, może prowadzić do niewystarczającego spożycia białka, wapnia, witaminy D i B12. To z kolei może skutkować osłabieniem kości i częstszymi złamaniami. Jak temu zaradzić? Wystarczy spożywać pełnowartościowe produkty roślinne bogate w wapń i białko (np. tofu, napój sojowy).
Niskie spożycie pełnowartościowych produktów roślinnych może wywoływać niedobory żelaza i prowadzić do anemii. Jednym ze skutecznych rozwiązań jest wzbogacania posiłków o produkty bogate w witaminę C, ponieważ zwiększa ona przyswajalność żelaza.

Należy jednak pamiętać, że problem źle zbilansowanej diety dotyczy wielu ludzi. Nadmierne spożywanie przetworzonej żywności występuje u większości osób – bez względu na przyjęty model żywienia. W przypadku diety roślinnej bazowanie na produktach pełnowartościowych sprawia, że nie powinno dojść do występowania niedoborów witamin i minerałów.

Diety są różne, ale ludzie są równi

Z racji swojego zawodu oraz zainteresowań często jestem świadkiem rozmów na temat diet i ich potencjalnych korzyści. Merytoryczna dyskusja jest zawsze czymś cennym, jednak w tego typu rozmowach czasami dochodzi do sytuacji, w której „jedna strona” usilnie próbuje przekonać do swoich racji „drugą stronę”.

W wielu przypadkach takie działanie jest po prostu nieskuteczne. Jeśli bowiem ktoś nie jest gotowy, aby przejść na jakąkolwiek dietę, to tego nie zrobi, a nawet nie powinien tego robić! Pamiętajmy, że choć diety są różne – mniej lub bardziej zdrowe – to ludzie, którzy je stosują, są równi.

Zauważ więc, że Twoja dieta jest dokładnie takim samym wyborem jak dieta innych osób. Jeśli więc wybierasz dietę roślinną, a Twoi bliscy dietę mięsną, to możesz się z tym nie zgadzać, ale uszanuj wolność wyboru drugiego człowieka. To prawda, że weganizm jest zdrowszy dla zdrowia i planety, ale nie oznacza to, że „nieweganie” są gorsi. Pamiętajmy, że nawet jeśli dieta roślinna jest uznawana za lepszą, to nie oznacza to, że ktokolwiek jest lepszy od kogokolwiek.

Ta zależność działa oczywiście także w drugą stronę! Jeżeli spożywasz mięso, uszanuj wybór osób, które są wegetarianami lub weganami.

Wszyscy jesteśmy równi i szanujmy się nawzajem.

Małe zmiany żywienia, wielkie efekty zdrowotne i ekologiczne

Weganizm i wegetarianizm nie jest „wymysłem” współczesności, ale realnym i skutecznym narzędziem do walki z chorobami oraz katastrofami ekologicznymi. Dieta roślinna ma w sobie uzdrawiającą moc, którą widać w kontekście zarówno ludzkiego zdrowia, jak i ekologii. Nie każdy człowiek na świecie musi jednak zostać weganinem albo wegetarianinem. Nie musisz nagle rewolucjonizować swojego jadłospisu i zmieniać wszystkiego, co spożywasz.

W tym wszystkim najważniejsze są bowiem małe zmiany żywieniowe. Zjedzenie wegańskiego obiadu raz w tygodniu, spożywanie większej ilości warzyw i owoców, zastępowanie mięsa roślinnymi produktami czy niekupowanie kolejnej, nowej pary spodni, której tak naprawdę nie potrzebujemy… Te wszystkie zachowania są małą zmianą w skali jednostki, ale ogromna transformacją w skali świata.

Bibliografia

WWF (2020). Ziemia na krawędzi. Living Planet Report 2020. https://www.wwf.pl/ziemia-na-krawedzi, data dostępu: 11.11.2022
NGO (2022). Kiedy zabraknie nam wody? https://publicystyka.ngo.pl/kiedy-zabraknie-nam-wody, data dostępu: 12.11.2022
Lynch H, Johnston C, Wharton C. Plant-Based Diets: Considerations for Environmental Impact, Protein Quality, and Exercise Performance. Nutrients. 2018; 10(12):1841. https://doi.org/10.3390/nu10121841
Water Footprint Network. https://waterfootprint.org/en/resources/interactive-tools/product-gallery/, data dostępu: 12.11.2022
Wilkowska, M. (2020). Co myślimy o dietach roślinnych? Badanie naukowe. https://dietetycy.org.pl/co-myslimy-o-dietach-roslinnych-badanie-naukowe/, data dostępu: 14.11.2022
Bryant CJ. We Can’t Keep Meating Like This: Attitudes towards Vegetarian and Vegan Diets in the United Kingdom. Sustainability. 2019; 11(23):6844. https://doi.org/10.3390/su11236844
Institute of Food Technologists (IFT). (2012). Plant-based diets can remedy chronic diseases. ScienceDaily.https://www.sciencedaily.com/releases/2012/10/121017131546.htm, data dostępu: 14.11.2022
Harvard T.H. Chan School of Public Health (2016). Healthy plant-based diet linked with substantially lower type 2 diabetes risk. ScienceDaily. https://www.sciencedaily.com/releases/2016/06/160614155910.htm, data dostępu: 14.11.2022
Najjar, R.S, Feresin, R.G. Plant-Based Diets in the Reduction of Body Fat: Physiological Effects and Biochemical Insights. Nutrients. 2019 Nov 8;11(11):2712. DOI:10.3390/nu11112712
WHO (2015). Cancer: Carcinogenicity of the consumption of red meat and processed meat. https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/cancer-carcinogenicity-of-the-consumption-of-red-meat-and-processed-meat, data dostępu: 14.11.2022
Melina V, Craig W, Levin S. Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets. J Acad Nutr Diet. 2016 Dec;116(12):1970-1980. DOI:10.1016/j.jand.2016.09.025